Bibliothèque virtuelle
duMont Saint-Michel

Division F. 58r-66r
Numérisations
Identification Anonyme Regulae Ptolomei super astrolabium (J)

Transcription du texte

Intitulé de début :

Reg(u)lę Ptolemei sup(er) astrolabiu(m). (f. 58r)

Incipit :

Quicunq(ue) astronomicę p(er)itia(m) disciplinę (et) cęlestiu(m) sp(er)aru(m) geomet(ri)caliu(m)que m(en)surarum […](f. 58r)

Explicit :

[…] ipse p(er) p(re)dicta(m) walzachora(m) id est plana(m) sp(er)a(m) diuersa pot(eri)s fabricare horlogia.(f. 66r)

Subscriptio :

Finit.(f. 66r)

Zone des notes

Notes sur l’identification

Traité anonyme sur les usages de l'astrolabe (sigle J) dans la recension de 21 chapitres telle qu'éditée par Bubnov 1899 ; désigné communément sous le titre De utilitatibus astrolabii emprunté à son premier chapitre ou sous celui de Liber de astrolabio

Note sur la description matérielle

Texte : initiales en rouge ou en vert. Intitulé rayé de rouge, introduit par un gamma capitulaire rouge.

Illustrations : schémas de constellation inscrits dans la marge en regard du texte f. 64rv

Autres informations codicologiques : Avant le texte, au folio 58, se trouve une liste des chapitres, séparés par des gamma capitulaires en rouge, avec numéro en chiffre romain : Capitula Ptolemei de Astrolabio. Le 16 e chapitre In quo <signo> sint horarum stelle qui figure f. 64r a été oublié dans la capitulation, d'où un décalage dans la numérotation des chapitres par rapport à l'édition Bubnov 1899.

Mémento

Présentation du contenu

Le traité J est une réécriture littéraire des Sententiae astrolabii édité par Millàs Vallicrosa 1931, 275-288 section II A, B, C.

Attribué à Hermann de Reichenau et édité sous le titre De utilitatibus liber I par Pez repris par Migne 1853. Edition critique sous le titre Liber de astrolabio par Bubnov 1899 parmi les " Gerberti opera dubia" avec une attribution hypothétique à Gerbert d'Aurillac. Millas Vallicrosa 1931 propose une attribution à Llobet de Barcelone. Attribution à Gerbert remise en question (voir Poulle 1985)

Bibliographie

Éditions

Migne J.P., 1853, Hermanni Contracti Monachi Augiæ Divitis…Opera omnia, Paris, Migne (Patrologia latina 143), col. 389-404, Archive.org.

Bubnov N. (1899), Gerberti postea Silvestri II papae Opera Mathematica. Accedunt aliorum opera ad Gerberti libellos aestimandos intelligendosque necessaria per septem appendices distributa […] Berlin, (Hildesheim, Olms, 1963 ; Hildesheim – Zürich – New York, Georg Olms Verlag, 2005), 114-147.

Études

Bergmann W. (1985), Innovationem im Quadrivium des 10 und 11 Jahrunderts, Studien zur Einf¨rung von Astrolab und Abakus im lateinischen Mittlealter, Stuttgart, Franz Steiner Verlag (Sudhoffs Archiv 26), 1985

Borelli A. (2008), Aspects of the Astrolab 'architectonica ratio' in tenth- and eleventh- century Europ, Stuttgart, Franz Steiner Verlag (Sudhoffs Archiv 57), 2008

Borst A., Astrolab und Klosterreform an der Jahrtausendwende, Heidelberg, Winter, 1989

Burnett C. (1984), "The contents and affiliation of the scientific manuscripts at, or brought to Chartres in the time of John of Salisbury", dans M.J. Wilks ed., The world of John of Salisbury, Oxford, Blackwell, 1984, 127-160

Burnett C. (1998), "King Ptolemy and Alchandreus the philosopher : the earliest texts on the astrolabe and Arabic astrology at Fleury, Micy and Chartres, Annals of Science 55, 329-368 [addendum Annals of Science, 57, 187]

Millás Vallicrosa J. M. (1931), Assaig d’història de les idees fisiques i mathemàtiques a la Catalunya medieval, Barcelone.

Poulle E. (1985), "L'astronomie de Gerbert", dans Gerberto, scienza, storia e mito, Atti del Gerberti symposium, Bobbio, 25-37 Iuglio 1983 (Archivum Bibiense, Studia II), Bobbio, 597-617

Accès controlés

Littérature profane

Artes liberales

Quadrivium

Astronomie