Apparat critique

  • Texte édité
  • Témoin A
Pour citer cette page : Laboratoire de textes Norécrit, Actes des archevêques de Rouen (Eudes Clément) : n° p83état d’établissement du texte annoté par Émeline Mancel, sous la responsabilité de Grégory Combalbert, consulté le . [En ligne : ]

p83

[1245, 14 mai-1247, 5 mai]

Eudes [Clément], archevêque de Rouen, vidime une bulle du pape Innocent IV donnée le 17 juin 1244, adressée aux Frères prêcheurs. Il maintient la position de son prédécesseur Grégoire IX : les novices ne peuvent être admis à la profession avant un an de noviciat, le temps pour eux de discerner et d'éprouver les austérités de la Règle, sous peine d'excommunication et puisque l'humain est fragile. La communauté devra également s'assurer de la vocation de ses sujets et connaître ses moeurs.

Tableau de la tradition

Original

A. Original sur parchemin.

Format : carta non transversa.

Dimensions : largeur 350 x hauteur 180 mm, dont repli 15 mm.

État de conservation : bon état.

Scellement : perdu, autre.autre. Reste simplement l'incise, probablement scellé sur queue de parchemin.

Au dos, d'une écriture contemporaine : « Quod fratres predicatores non possint aliquem recipere ad professionem infra annum probationis. Non solit in favorem. »

Arch. dép. Seine-Maritime, 35 H 12.

Dissertation critique

Le vidimus n'est pas daté. Au vu de la date de la bulle, l'archevêque qui la confirme peut être Eudes Clément ou Eudes Rigaud. Après examen des différentes formules de suscription, il apparaît qu'Eudes Clément s'intitule toujours « Odo, miseratione divina Rothomagensis archiepiscopus » (une exception sur le corpus) et Eudes Rigaud « Frater Odo, permissione divina Rothomagensis ecclesie minister indignus » (une exception dans la copie d'un cartulaire). Au vu de la formule employée ici, l'acte est attribué à Eudes Clément, et l'intervalle de datation correspond à son archiépiscopat.

Texte établi d'après A

Odo, miseratione divina Rothomagensis archiepiscopus, universis presens scriptum inspecturis, salutem in Domino sempiternam. Noveritis nos privilegium domini pape Innocentii quarti, sanum et integrum in nulla sui parte viciatum inspexisse sub hac forma : ||2

« Innocentius, episcopus servus servorum Dei, dilectis filiis * magistro et fratribus ordinis Fratrum predicatorum, salutem et apostolicam benedictionem. Non solum in favorem conversi sed etiam monasterii probationis tempus a sanctis patribus est indultum, ut ille asperitates istius ||3 et istud mores illius valeat experiri. In regula quoque beati Benedicti precipitur ut ad conversionem noviter venienti non facilis tribuatur ingressus set sicut docet apostolus an sit ex Deo Spiritus comprobetur et dura et aspera ||4 per que itur ad Dominum exponantur. Preterea in eadem regula subjungitur ut dicatur ecce lex sub qua militare desideras, si eam observare potes, ingredere alioquin liber venisti liber discede. Insuper felicis recor-||5-dationis Gr. papa, predecessor noster, statuit, ut positi in probatione novicii ante susceptum religionis habitum, qui dari profitentibus consuevit seu ante professionem emissam, ad statum pristinum redire possint ||6 libere infra annum ; et ad omnem ambiguitatem penitus amovendam cum in quibusdam locis religiosis novitiorum habitus non distinguatur ab habitu professorum professionis tempore benedicantur vestes, que profiten-||7-tibus conceduntur, ut novitiorum, ac professorum habitus discernatur. Licet igitur zelum animarum habentes eas lucrari Domino sollicite cupiatis ; quia tamen decet et expedit, ut conscientie puritati non desit judicium rationis ; ||8 ne unde spiritalis profectus queritur, inde salutis dispendium subsequatur. Vobis de fratrum nostrorum consilio, in virtute obedientie, sub pena excommunicationis, auctoritate presentium districius inhibemus, ||9 ne ante annum probationis elapsu, qui est maxime in subsidium fragilitatis humane regulariter institutus, quemquam ad professionem vestri ordinis, seu renunciationem seculi faciendam, recipere presu-||10-matis, nec constitutum in probatione novicium aliquatemus impedire, quo minus infra eumdem annum probationis ad aliam religionem, quam maluerit transeat, sicut de sua processerit libera voluntate. ||11 Non obstantibus statuto contrario, si quod a vobis est editum, quod irritum decrevimus et inane, vel aliquibus litteris a sede apostolica impetratis, seu etiam impetrandis, que de premissis expressam ||12 non fecerint mentionem. Quod si forte contra hujusmodi nostram inhibitionem quemquam recipere presumpseritis, decernimus eum, qui taliter receptus fuerit, nullatenus vestro esse ordini alli-||13-gatum ; vos que a receptione quorumlibet ad professionem ejusdem ordinis fore ipso facto suspensos, et insuper pene subiciendos, que fratribus ipsius ordinis pro culpis infligi gravioribus ||14 consuevit. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostre inhibitionis et constitutionis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare ||15 presumpserit indignationem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit incursurum. Datum apud Civitatem Castellanus, xv kalendas julii, pontificatus ||16 nostri anno primo. »

In hujus inspectionis testimonium, sigillum nostrum presentibus duximus apponendum. Datum *.