Apparat critique

  • Version par défaut
Pour citer cette page : Laboratoire de textes Norécrit, Registre des visites pastorales de l’archevêque Eudes Rigaud - 1267 (Bayeux)état d’établissement du texte annoté par Lise Levieux, sous la responsabilité de Elisabeth Lalou, consulté le . [En ligne : ]

Anno domini millesimo ducentesimo sexagesimo septimo – Baiocensis dyocesis

Hic intravimus dyocesim Baiocensem.

Vallis Richerii.

IX. Kl. Maii. Apud Vallem Richerii, Cisterciensis ordinis, Baiocensis dyocesis, cum
expensis abbacie.

Troarnum.

VIII. Kl. Maii. Videlicet in octabas pasche, per Dei gratiam, facto a nobis sermone in capitulo
abbacie de Troarno, ibidem visitavimus. Invenimus enim ibi xl monachos
commorantes. Omnes erant sacerdotes, preter duos, unicus erat ibi conversus. In
prioratibus eorum extra non servantur ieiunia regule, nec articulus super esu carnium.
Hec precepimus emendari. A die cene usque ad festum Sancti Clari circa festum Magdalene
datur elemosina generalis semel cotidie omnibus venientibus ad eam. Debebant m
et vc libras. Ipsa die, procurati fuimus ibidem. Summa procurationis, ix libre xvi solidi Somme encadrée..

Sanctus Stephanus Cadomensis.

VII. Kl. Maii. Videlicet in festo Beati Marci, per Dei gratiam, accessimus ad abbaciam Beati
Stephani Cadomensis, et, in capitulo eiusdem loci a nobis proposito verbo dei, visitavimus
ibidem. Ibi enim invenimus lxx monachos commorantes. Omnes erant sacerdotes.
Mensibus iunii et iulii fit et datur elemosina omnibus venientibus ad eam.
Debebant iiiim libras quarum trecente erant ad usuras. Precepimus quod libentius
et frequentius solito confiterentur. Ipsa die, procurati fuimus ibidem ab eis.

Sepulcrum.

VI. Kl. Maii. Per Dei gratiam, accessimus ad ecclesiam Sancti Sepulcri, et, in choro ipsius ecclesie
a nobis proposito verbo Dei, divertimus ad locum quemdam inferiorem intra ecclesiam qui
habetur ibi pro capitulo visitavimus, Domino adiuvante. Invenimus ibi xvi canonicos com
morantes, et decanum qui habet curam canonicorum et omnium capellanorum et clerico
rum frequentantium ecclesiam. Non est ibi certus canonicorum numerus. Ipsa die, procurati fuimus
a distributore capituli, in domo decani. Summa procurationis, xi libre et vi  [sic] [solidi] Somme entourée..

Sancta Trinitas.

V. Kl. Maii. Per Dei gratiam, accessimus ad monasterium monialium Sancte Trinitatis,
in cuius loci capitulo predicavimus, Domino adiuvante, et postea processimus ad visita
tionem ; parum enim potuimus ibi tunc facere, pro eo quod non erat ibi abbatissa. Contentio
erat inter eas magna, et de hoc litigabatur in curia. Invenimus tamen quod erant
ibi lxxv moniales commorantes, et vque extra. Dicebant servicium confuse et
male una enim pars erat in choro et alia extra. Debebant xviic libras.

{331v} Domus Dei Cadomensis.

IIII. Kl. Maii. Per Dei gratiam, accessimus ad domum Dei Cadomensem, et ibi a nobis proposito
verbo Dei, processimus ad visitationem. Invenimus enim ibi quinque canonicos quorum tres ibi con
tinue morabantur et duo alii deserviebant in ecclesiis duabus extra. Erant ibi decem
sorores debiles et antique, que, licet omnes non deferrent signum consuetum, tamen tenebantur
regulariter vivere sub obediencia prioris ipsius loci, et caste et sine proprietate. Quia
vero invenimus quod ipse non comedebant insimul in eodem loco sed per cameras separatim
precepimus priori quod eas pro posse suo ad communem vitam reduceret, et ordinaret quod simul
comederent et iacerent, et eis adeo sufficienter necessaria ministraret, quod aliquid in villa ven
dere vel emere minime cogerentur. Vendiderant enim aliquotiens capitegia, talas et huiusmodi,
ut dicebant, pro quibusdam sibi necessariis comparandis. Prior minus sufficienter computabat,
ipse nempe compotos suos de receptis et expensis raro aut nunquam faciebat coram conca
nonicis suis aut eorum altero, neque coram burgense vel burgensibus ville. Ita quod nemo scire
poterat statum domus, quod nobis multum displicuit. Habebant in redditibus iim libras ; de
bebant iiic libras super quo fuimus plurimum ammirati, pro eo quod magnos redditus habebant
et pauciores persone erant ibi quam solebant. Precepimus priori quod frequentius solito ce
lebraret, et computaret coram aliquo vel aliquibus de canonicis domus sue et coram
burgensibus aliquibus ville.

Ardenna.

Ipsa die, fuimus in abbatia de Ardenna, Premonstracensis ordinis, prope Cadomum, cum
expensis abbacie.

Episcopus.

III. Kl. Maii. Procurati fuimus ab episcopo Baiocensi, apud Baiocas, in manerio eiusdem.

Capitulum Baiocensis.

II. Kl. Maii. Per Dei gratiam, in capitulo ecclesie Baiocensis, proposuimus verbum Dei in latino, ca
nonicis ipsius ecclesie tunc residentibus et capellanis ac clericis chori inibi congregatis. Quo facto,
visitavimus ibi prout potuimus Domino adiuvante. Quesivimus quis habebat cu
ram eorum : quidam vero responderunt quod episcopus, quidam autem quod decanus, et de hoc non
potuimus esse certi. Decanus erant in Anglia cum legato. Duodecim personatus sunt
in ecclesia, xlix prebende. Invenimus defectum circa amministrationem vestimentorum
et pulsationem campanarum ; conquerebantur enim quidam ex eo quod aliquotiens tradebantur
eis minus munde cape chorales. Minus sufficienter veniebant ad capitula. Contentio
erat inter aliquos et episcopum super quibusdam usibus seu usagiis Bosci de Nueliaco.

Ipsa die, procurati fuimus a capitulo, in manerio episcopi. Non fuit computatum.Parchemin réparé..

Sanctus Vigor.

Kl. Maii. Videlicet in festo Beatorum apostolorum Philippi et Jacobi, per Dei gratiam, accessimus ad
prioratum de Longues prope Baiocas. In cuius loci capitulo, cum Dei adiutorio, proposuimus
verbum eius et postea processimus ad visitationem. Invenimus enim ibi decem mona
chos cum priore morantes et duo alii erant scolares, unus apud Avinionem et alius
apud Aurelianis, quibus annuatim dabatur unde tres monachi sustentari debe
rent in prioratu predicto. Nos autem eundem prioratum ex hoc gravatum esse cognoscentes precepi
mus priori quod erga abbatem Beati Benigni Divionensis, cui dictus prioratus subiectus est,  [sic] [faceret]
quod dictos duos monachos a scolis revocaret et eos ad dictum remitteret prioratum vel
aliunde eis necessaria faceret ministrari. Item, precepimus priori quod articulum illum circa esum
carnium et ieiunia faceret observari. Duo monachi erant in duobus locis soli propter
tenuitatem reddituum locorum ipsorum unus videlicet apud capellam de Menillo Hamel
{332r} et alius apud LanfrevillamIncertitude.. Precepimus sacerdotibus quod frequentius solito celebrarent. Precepimus etiam illis
qui non erant sacerdotes quod diligentius divino officio insisterent et frequenter confiterentur et com
municarent. Habebant coopertoria de scurellis, quod nobis displicuit. Item, precepimus priori quod ar
chas monachorum frequenter visitaret, ne quid proprietatis haberent. Item quod in tradi
tione novorum vestimentorum vetera faceret sibi reddi. Nunquam computat coram conventu suo, sed duntaxat
semel in anno coram abbate, apud Divionem. Habent in redditibus vic libras et l in redditibus ; debe
bant xiic libras. Ipsa die, fuimus ibidem procurati. Summa procurationis *** Somme entourée...

Longues.

VI. Non. Maii. Visitavimus abbatiam de Longues. Ibi erant xx monachi commoran
tes, extra duo, et in dyocesi Sagiensi quidam erat locus in quo debebant habere monachos,
qui quidem dicitur Carrouges et invenimus quod episcopus loci illius saisiverat redditus pro eo quod non
erant ibi monachi. Omnes monachi in abbacia commorantes erant sacerdotes, preter quinque,
quibus precepimus quod frequentius solito et libentius solito celebrarent. Elemosina fiebat cotidie et
dabatur omnibus venientibus ad eam. Habebant,  [sic] [ut] dicebant, in redditibus vc libras ; debebant iic libras.
Item precepimus abbati quod infirmis melius solito faceret provideri. Ipsa die, procurati fuimus
apud eos. Summa procurationis *** Somme entourée..

Cerasiacum.

V. Non. Maii. Per Dei gratiam, accessimus ad abbatiam de Cerasiaco, videlicet in inventione Sancte Crucis, et in capitulo eiusdem loci
a nobis, cum Dei adiutorio, proposito eius verbo, processimus ad visitationem. Ibi erant xxxii monachi
commorantes, extra vero in prioratibus plures. Omnes commorantes erant sacerdotes preter septem. Prece
pimus abbati quod melius solito infirmis faceret necessaria ministrari. Debebantur eis plura
quam deberent. Estauramenta satis habebant ad annum. Invenimus enim domum, per Dei gratiam,
in bono statu. Ipsa die, ibi fuimus procurati. Summa procurationis Somme entourée..

Alnetum.

IIII. Non. Maii. Fuimus apud Alnetum iuxta Montem IncaustiA déterminer.., in abbacia quadam
Cisterciensis ordinis, cum expensis abbacie.

Deserta.

III. Non. Maii. Per Dei gratiam, visitavimus prioratum de Desertis. Ibi erant sex mo
nachi de Troarno, videlicet, fratres Robertus de Sagio, Hugo dictus Larramee, Johannes de
Lonceles, Johannes Paganus, Hugo de Alenchon, Ricardus Acarny. Omnes erant sacerdotes. Non
habebant regulam scriptam. Precepimus quod eam scribi facerent. Unicum habebant calicem ipsi et presbyter
parrochialis. Precepimus quod sibi de alio providerent. Inhibuimus ne mulieres comederent, cum
eis sicut antea fecerant. Precepimus quod circa ieiunia et esum carnium regulam obser
varent. Debebant xl libras. Ibi procurati fuimus ea die. Summa procurationis viii libre
viii solidi et viii denarii Somme entourée...

Bella Stella.

II. Non. Maii. Fuimus apud Bellam Stellam, in abbacia quadam Premonstracensis ordi
nis, videlicet in festo Sancti Johannis ante Portam Latinam. Ubi, si voluissemus cum expensis monasterii fuissemus
sed nos ipsorum devotionem et operam quam circa cultum divinum et edificium monasterii impendebant
attendentes, ipsis parcere voluimus illa vice, et procurati fuimus ibi a priore de Lan
da Patricii ea die.

Landa Patricii.

Dicta die, per Dei Gratiam, accessimus ad prioratum de Landa Patricii predictum. Ubi inveni
{332v} mus tres monachos Sancti Vincencii Cenomanensis videlicet, fratres Johannem de
Chellesie, priorem, Petrum de Briesche, Johannem de Vaz. Vescebantur carnibus passim
preter necessitatem, et non servabant ieiunia regule. Precepimus hoc emendari. Prior non
iacebat cum eis, sed in quadam aula inferiori quod nobis displicuit. Monasterium seu
ecclesia ipsorum erat lignis et trabibus et archis occupatum. Precepimus huiuscemodi amoveri
et mundius solito et decentius teneri. Habebant in redditibus ut dicebant viixx et ix libras ;
debebant liiii libras. Habebant estauramenta ad annum. Ibi non pernoctavimus, tum quia do
mus minus sufficientes erant ad capiendum nos congrue et familiam nostram, tum quia ad
rogatum dicti prioris reversi fuimus ad Bellam Stellam, ubi dictus prior nobis de procuratione nostra
ut dictum est satisfecit et bene confessus fuit se teneri nobis ad integram procurationem.

Summa procurationis, vii libre
xv solidi Somme entourée..

Plesseium grimoudi.

Non. Maii. Per Dei gratiam, accessimus ad prioratum de Plesseio Grimoudi,
et in capitulo dicti loci a nobis, per Dei gratiam, proposito verbo eius, visitavimus ibidem.
Ibi erant xiiii canonici ; solebant esse viginti, sed sex decesserant anno illo. Precepimus
priori quod frequentius solito archas canonicorum inspiceret. Invenimus eos in bono statu,
per Dei gratiam, circa spiritualia et temporalia. Habebant in redditibus m et vc libras ; debebantur
eis iiic libre et plus, et nichil debebant, et estauramenta multa habebant. Bene erat eis,
licet in edificiis multa expenderent. Ibi procarati fuimus ea die. Summa procurationis ix libre
iii solidi ix denarii Somme entourée...

Vallis Beate Marie.

VIII. Id. Maii. Per Dei gratiam, visitavimus abbatiam Vallis Beate Marie. Ibi erant xii canonici
commorantes, unus erat novicius, plures erant extra in prioratibus, iiiior in Anglia. Precepi
mus abbati quod visitaret prioratus citra mare frequentius et melius solito. Item, precepimus
quod semel qualibet ebdomada integre legeretur  [sic] [regula] adminus coram conventu. Item, pre
cepimus abbati quod omnes et singulos libros conventus conscribi faceret in quadam matricula
vel scedula. Ter in ebdomada dabatur ibi elemosina omnibus venientibus ad eam. Item, precepi
mus quod novicius ad minus semel quolibet mense confiteretur et communicaret. Debebant
iiiic libras ; habebant in redditibus mu libras. Quidam canonicus erat ibi in carceratus, qui ali
quando vociferabat et clamabat adeo infrunite quod turbabat conventum et molestabat,
et tunc precepimus abbati quod elongaret prefatum fatuum a conventu, et carcerem alibi construi
faceret. Ibi procurati fuimus ea die. Summa procurationis, vii libre xvi solidi Somme entourée..

Barbereium.

VII. Id. Maii. Fuimus in abbacia de Barbereio, Cisterciensis ordinis, cum expensis monaste
rii, et tunc comedimus in refectorio cum conventu.

Fontenetum.

VI. Id. Maii. Per Dei gratiam, in capitulo monasterii de Fonteneto proposuimus verbum Dei,
et postea visitavimus, ut decuit conventum. Ibi erant xix monachi ; unus
erat in Anglia. Precepimus quoddam ostium inter claustrum et curiam claudi
et bene custodiri, et seculares a claustro arceri. Item, inhibuimus ne amplius ingre
derentur illuc mercerii, ut solebant. In prioratibus vescebantur monachi carnibus. Precepimus
abbati quod eos super hoc visitaret. Debebant iiiic libras ; habebant in redditibus circa xiic libras. Ipsa
die, procurati fuimus apud eos. Summa procurationis, vii libre viii solidi Somme entourée...