Anno domini millesimo ducentesimo sexagesimo sexto - Constanciensis dyocesis

Hic intravimus Constanciensem dyocesim.

Sanctus Severus.

III. Kl. Septembris. Procurati fuimus apud Sanctum Severum.

Summa procurationis, viii libre
vi solidi^a Somme encadrée..

II. Kl. Septembris. Per Dei gratiam visitavimus abbaciam Sancti Severi. Ibi erant
xv monachi commorantes, duo apud Hayam Paenel, tres in Anglia. Omnes erant sacerdo
tes, preter tres. Abbas Petrus erat apud Hayam Paenel, et habebat socium unum monachum.

Pre
cepimus statuta pape Gregorii quo ad esum carnium observari. Decima pars panum omnium qui
fiunt in abbacia datur elemosinario, cum quodam redditu ad elemosinam deputato et appropri
ato, et bis in ebdomada fit elemosina omnibus venientibus ad eam. Debebant iiiic libras, preter
id quod debebant abbati Petro ratione provisionis ei facte.

Villa Dei de Saltu Capri.^bTrait..

Ipsa die, per Dei gratiam, procurati fuimus apud Villam Dei de Saltu Capri, in domo hospitalariorum. Non
consuevimus ibi visitare. Summa procurationis, viii libre vi solidi^cSomme entourée...

Hambie.

Kl. Septembris. Per Dei gratiam, vsitavimus abbatiam de Hambie. Ibi erant xxi monachi.
Ter in ebdomada datur ibi elemosina omnibus venientibus ad eam. Invenimus locum, per Dei gratiam, circa
spiritualia et temporalia in bono statu. Debebant circa iiic libras. Precepimus abbati quod compotos faceret
fieri coram maioribus de conventu et electis ab eo, et redditus domus universos faceret conscribi
in quaternus. Ipsa die, procurati fuimus ibidem. Summa procurationis ***^d Somme encadrée...

Sanctus Paternus supra Mare.

IIII. Non. Septembris. Per Dei gratiam, visitavimus prioratum Sancti Paterni supra Mare. Ibi erant
duo monachi Sancti Michaelis in Periculo Maris qui illuc de novo venerant, ut dicebant.
Precepimus priori quod elemosinam, que consuevit ibi fieri antiquo, faceret dari [illisible] frequenteta
ti. Item, inhibuimus ei ne mulieres comedere permitteret ulterius in prioratu, et eidem iniunxi
mus quod ieiunia regule faceret observari et articulum de esu carnium. Totum illud quod
eis supererat ultra victum suum et frequentantium domum reddere tenebantur abbacie. Verumtamen
credebant se habituros certum quid pro eo per taxationem abbatis novam. Abbacia autem bene habere poterat
annuatim de domo libere m libras et plus. Noluerunt computare de procuratione nostra.

{321v} Episcopus.

III. Kl. Septembris. Procurati, fuimus apud Constancias, ab episcopo.

Capitulum.

II. Kl. Septembris. A nobis, per Dei gratiam, proposito verbo eius in capitulo Constanciensi, ipsum
capitulum visitavimus. Invenimus enim quod colloquebantur in choro de stallo in stallum,
etiam de tercio in tercium. Non est ibi decanus. Cantor regit ecclesiam quo ad cantum, et sco
lasticus quo ad lecturam. Dixerunt nobis canonici quod episcopus non habebat curam animarum ipsorum ;
attamen, de licencia episcopi, habebant confessores et impetrabant ab eo. Correctio clericorum
chori et capellanorum pertinebat ad capitulum et ignorabatur quis haberet curam animarum
eorum, et volebant quod episcopus haberet ; quod quidem episcopus recusavit, pro eo quod iuridictionem. Non
habebat in eos. Ipsa die, procurati fuimus a capitulo, in manerio episcopi. Non computavi
mus.

Item monuimus episcopum quod disceret diligenter et sciret cui vel quibus confiterentur capellani et clerici chori. Item, contentio fu
erat inter cantorem et capitulum, quis eorum deberet corrigere delicta clericorum et vicariorum ; cuiusmodi contentionem invenimus
sopitam esse per quondam compositionem que paulo ante intercesserat inter eos, per quam magister Herveius, scolasticus, correxe
rat que fuerant corrigenda. Item, monuimus Julianum Romanum, canonicum quod a vicio incontinencie absti
neret de quo ipsum invenimus diffamatum^e Renvoi (a-b). ..

Piri.

Non. Septembris. Accessimus, per Dei gratiam, ad Piros. Qua die, celebravimus ibi missam
parrochialem, et predicavimus in plena parrochia dicti loci, et procurati fuimus a pro
curatore abbatis et conventus Sancti Taurini Ebroycensis, qui grossas decimas totius
parrochie cum multis aliis inibi percipiunt ; quorum ratione nobis tenentur ad integram procurationem dicti religiosi, et tunc pernoctavimus in domo Colini Grosparmi^[1]Travail
Maison de Colin Grosparmy à encoder?. Summa procurationis^f Somme encadrée..

Exaquium.

VIII. Idus. Septembris. Per Dei gratiam, visitavimus abbaciam de Exaquio. Ibi erant xxxi
monachi commorantes. Omnes erant sacerdotes, preter quinque. Utebantur camisiis pro defectu
estaminarum, quas habere non potuerant per multa tempora, propter guerram Anglie, ut di
cebant. Quater in ebdomada fiebat elemosina omnibus venientibus ad eam. Grava
ti erant plurimum, ut dicebant, pensionibus multis, quas reddebant personis variis
annuatim. Abbas qui tunc erat ibi, creatus fuerat circa festum Omnium Sanctorum precedens
et non potuimus plene scire statum domus, videlicet, quantum deberent. Verumtamen inve
nimus quod debebant in creatione dicti abbatis, facto compoto inter eos et redacto in scrip
tis sub sub sigillos abbatis predicti et conventus, ixc libras et debebantur eis xvixx libre, in
debitis male solubilibus, de tempore abbatis Honfredi. Quidam clericus secularis, videlicet,
magister Gaufridus receperat multis annis omnem valorem reddituum et proventu
um abbacie, et tractaverat et expensas soluebat quod nobis multum displicuit, et
tunc, de voluntate abbatis et conventus, ordinavimus quod unus monachus ad
iungeretur eidem qui disceret et instrueretur, per ipsum clericum, quomodo abbacia in temporalibus
regebatur et sciret quantum deberent et quibus, ac etiam universum statum domus, quo
ad temporalia, quia nundum intromiserat se de istis aliquis, nec monachus nec alius, per
sedecim annos. Ipsa die, procurati fuimus ibidem. Summa procurationis ***^g Somme encadrée..

Sanctus Germanus super E.

VII. Idus. Septembris. Per Dei gratiam, accessimus personaliter ad prioratum Sancti Germa
ni super E., ubi sunt duo monachi de Monte Sancti Michaelis, licet servientibus
nostris, quos illuc premiseramus die precedente, hospicium penitus denegassent
et ianuas eis clausissent, et nos, presente quodam serviente ipsorum, eisdem absenti
bus fraudulenter et abscedentibus. Presentibus etiam : Bartholomeo Fergant, vicecomite, magistris
Guillelmo de Flavacort, Johanne de Gemeticis et multis aliis ad portam eorumdem ipsos mo
nuimus quod nos ad visitationem et procurationem reciperent. Ipsa die, pernoctavimus in villa, et die sequen
te accessimus iterato ad portam prioratus predicti, et monuimus monachos, licet non videremus eos
quod de expensis quas fecimus die precedente satisfacerent. Summa autem expensarum diei huius fuit.

{322r} Blanca Landa.

VI. Id. Septembris. Videlicet in nativitate Beate Marie, celebravimus magnam missam
in abbacia de Blanca Landa, ordinis Premonstracensis, et ibi fuimus ea die, cum expensis
monasterii.

Sanctus Salvator.

V. Idus. Septembris. Per Dei gratiam, visitavimus abbatiam Sancti Salvatoris. Ibi erant xxiiiior
monachi commorantes. Omnes erant sacerdotes preter unum. Caruerant abbate per dies aliquot.
Verumtamen dixerunt nobis quod unum ex ipsis elegerant, qui tunc absens erat et iverat ad
episcopum confirmandus ab ipso. Spiritualia, per Dei gratiam, invenimus in bono statu. Debebant
vc xx libras ; debebantur eis iiiic libre, in debitis talibus qualibus, tam bene solubilibus quam male.
Ipsa die, procurati fuimus ibidem.***

Heauvilla.

IIII. Id. Septembris. Fuimus apud Heauvillam, in quodam prioratu Maioris Mo
nasterii. Ibi erant iiiior monachi. Exempti sunt, et idcirco non possumus eos ple
narie visitare. Verumtamen monuimus eos ut honeste viverent quantum possent,
quia ratione delicti possemus in eos animadvertere.***

Wauvilla.

III. Id. Septembris. Accessimus, per Dei gratiam, ad tumulum Beati Thome de Buie
villa, ob cuius merita multa miracula fiebant inibi manifesta et varia ab
omnipotenti Domino Ihesu Christo, et postmodum exinde ivimus ad prioratum de Wauvilla, ubi
tunc visitavimus, Domino adiuvante. Ibi erant tres monachi de Cerisiaco, debebant
esse quatuor, sed quartus missus fuerat in Angliam. Invenimus quosdam libros in capella
dicti loci, per folia et quaternos quos precepimus religari. Non habebant regulam. Precepimus priori
quod ipsam faceret conscribi et frequenter inspici et legi. Utebantur carnibus passim et de
hoc bonam habebant conscienciam ut dicebant per quandam gratiam seu indulgenciam factam
abbatibus sui ordinis super eo. Non servabant ieiunia regule. Debebant l libras, et pauca
aut fere nulla habebant estauramenta. Ipsa die, procurati fuimus a priore dicti loci, in
abbacia de Cesaris Burgo. Summa procurationis vii libre xv solidi^h Somme entourée..

Cesaris Burgo.

II. Id. Septembris. Per Dei gratiam, visitavimus abbaciam de Cesaris Burgo. Ibi erant xxv
canonici residentes, extra in prioratibus et parrochiis viginti. Habebant multos et bonos libros
ad studendum, quos precepimus sollicite custodiri, et diligenter et honeste in uno et eodem loco reponi, et se
mel simul in anno ad minus coram conventu in capitulo afferri et inspici. Spiritualia, per Dei gratiam,
invenimus in bono statu. Precepimus quod compoti fierent coram maioribus de conventu. Debe
bant c libras ; plura debebantur eis, et habebant estauramenta multa, animalia et armenta mul
ta. Procurati fuimus ibidem. Summa procurationis ***ⁱ Somme entourée..

Id. Septembris. Fuimus apud Valonias, in manerio episcopi Constanciensis, cum expensis eiusdem.

Mons Burgo.

 [sic] [XVIII.] Kl. Octobris. Per Dei gratiam, visitavimus abbatiam Montis Burgi. Ibi erant xxxvi
monachi residentes. Omnes erant sacerdotes, preter quosdam novicios qui tunc erant ibi,
et dicebant quod, iuxta consuetudinem monasterii illius, sunt in noviciatu per quadriennium.
Precepimus quod statuta pape Gregorii bis per annum quemlibet legerentur in capitulo. Ter in ebdomada
debet ibi fieri elemosina omnibus venientibus ad eam. Bene erat eis, per Dei gratiam, circa spiritu
alia et temporalia. Tantum debebatur eis quantum debebant, et multa habebant estauramenta. Item, precepi
mus quod compoti sepius solito fierent coram abbate et coram aliquibus a conventu electis.

Ipsa die, procurati fuimus ibidem. Summa procurationis *** ^j Somme entourée..

{322v} Sanctus Cosmas.

XVII. Kl. Octobris. Accessimus ad domum seu prioratum Sancti Cosme de Monte. Que domus
data fuerat domino Leonardo Lumbardo, tenenda ad dies suos et habenda, et invenimus
eam minus sufficienter et provide custoditam. Dictus Lumbardus non ibi fuerat nisi semel.
Vicarius ecclesie manebat in domo lapidea maiori. Ortus erat quasi vastus. Ipsa die, per
noctavimus apud Pontem Unvie, in domo magistri Nicholai, clerici, ubi procurati
fuimus Thoma Hogue, Thoma Aelor et Radulpho de Sancto Cosma, firmariis tunc
temporis supradicti Lumbardi. Summa procurationis, viii libre xiii solidi viii denarii.***

Bohon.

XVI. Kl. Octobris. Apud Bohon, in quodam prioratu Maioris Monasterii, ubi erant
sex monachi commorantes. Debent esse octo, sed prior dixit nobis quod tunc erat ibi qui
dam conversus quem illuc miserat abbas suus loco unius monachi, et similiter erat
ibi frater Amelinus capellanus abbatis, infirmis, causa recuperande sanitatis. Exemp
ti sunt. Nos tamen eos monuimus quod sine scandalo viverent quantum possent, et ro
gavimus priorem ut corpus Domini faceret et procuraret reponi in aliquo vase pixide
vel huiusmodi, in loco celebri et eminente supra altare vel iuxta. Quod quidem
nundum usque ad tempus illud factum fuerat, de quo ammirati fuimus.

Ipsa die, ibi fuimus procurati. Noluerunt computare.

Sanctineium.

XV. Kl. Octobris. Accessimus ad prioratum Sancti Petri de Sanctineio et visitavimus,
per Dei gratiam, dictum locum. Ibi enim invenimus duos monachos Sancti Nicholai An
degavensis. Iniunximus eis ut frequencius solito celebrarent, et ieiunia regule
secundum id quod ipsa permittit servarent. Utebantur carnibus passim et de hoc conscienciam
bonam habebant ut dicebant, hoc namque processerat de consciencia abbatis sui. A quadragesi
me principio usque ad festum Beati Johannis Baptiste ter fiebat ibi elemosina omnibus venien
tibus ad eam. Tantum debebatur eis quantum debebant ; habebant estauramenta multa
tamen aliquantulum reputabant se gravatos obstructuram cuiusdam domus lapi
dee, quam de novo faciebant construi et fundari iuxta aulam veterem.***

Marchisiacum.

Statim hiis factis et auditis, eadem die, inde ivimus ad prioratum de Mar
chesiis, ubi visitavimus, Domino adiuvante. Ibi vero invenimus tres monachos Sancti
Pauli de Cormeriaco. Non habebant regulam. Precepimus eis quod eam conscribi et fieri
procurarent. A nativitate Domini usque ad festum Sancti Clari consueverant facere et
dare elemosinam omnibus venientibus ad eam. Alia, per Dei gratiam, invenimus in
bono statu. Plus debebatur eis quam deberent.

Sciendum est quod, licet nos haberemus et habere possemus in quolibet prioratuum predicto
rum procurationes integras, quas quidem alias bis temporibus nostris levaveramus et habueramus,
tamen, quia vocati fuimus a domino rege Francie, visitationis nostre exercicium accelerare
studuimus et illas duas procurationes ad unam redegimus illa vice. Ita quod procurati
fuimus apud Marchisiacum a priore eiusdem loci et a priore de Sanctineio simul,
et ob causam predictam eis pepercimus ea die. Summa procurationis *** ^k Somme encadrée..***

Ipsa die, apud Marchisiacum resignavit in manu nostra magister Gaufridus, rector quondam [sic] [quondam rector] ecclesie
de Bella Villa^lIncertitude.., eandem ecclesiam.

{323r} Sanctus Laudus.

XIIII. Kl. Octobris. Visitavimus abbaciam Sancti Laudi. Ibi erant xxiiiior canonici.
Precepimus quod seculares arcerentur a claustro. Habebant ex eis plures claves in archis. In
iunximus abbati quod auferret eas et omnino tolleret, ne quid proprietatis possent ha
bere canonici. Ter in ebdomada datur elemosina omnibus venientibus ad eam. Verumtamen dixerunt
nobis quod pauperes adeo excreverunt et affluenter illuc veniunt, quod eos oportet mul
tociens retrahere manum suam, quia bona elemosine deputata non sufficiunt. Alia, per Dei
gratiam, invenimus in bono statut. Debebant solummodo xl libras domino episcopo Constanciensi, quas eisdem mutuaverat pro decima exsolvenda. Ipsa die, procurati fuimus ibidem.
Summa procurationis^m Somme encadrée...

Sanctus Fromundus.

XIII. Kl. Octobris. Per Dei gratiam, visitavimus prioratum Sancti Fromundi, facto prius
a nobis sermone in claustro dicti loci, astantibus monachis et parrochianis par
rochie eiusdem loci ibi congregatis, quos ad sermonem vocari fecimus pro eo quod dominica erat.
Ibi erant xiii monachi de Cerisiaco. Omnes erant sacerdotes. Aliquotiens remane
bat refectorium vacuum, et comedebant tunc monachi in camera prioris, causa recre
ationis, ut dicebant, quod nobis multum displicuit. Utebantur camisiis ob defectum
estaminarum. Debebant lx libras. Alia invenimus, per Dei gratiam, in bono statu. Prece
pimus priori expresse quod claves monachorum frequenter acciperet, et inspiceret in ar
chis ipsorum, eosque non permitteret aliquid proprietatis habere. Ipsa die, procurati fuimus
ibidem. Summa procurationis *** ⁿ Somme entourée..***

De facto prioratus Sancti Germani super E.

Pro facto seu negotio prioratus Sancti Germani super E. predicto, litteras misimus venerabili fratri nostro,
J., Dei gratia, Constanciensi, formam que sequitur continentes : Frater Odo permissione divina,
Rothomagensis ecclesie minister^[2]Travail
Ministre de l'Eglise de Rouen à encoder ? indignus, venerabili fratri et amico suo speciali, J., eiusdem gratia, Constanciensi episcopo, salutem
eternam in Domino Ihesu Christo. Nos, per Dei gratiam, ex officii nostri debito, Constanciensem dyocesum visitantes, priori Sancti
Germani eiusdem dyocesis, per litteras et nuncios mandavimus, ut nos ad visitationem reciperet, exercendam
a nobis inibi die certa et debitam propararet. Nos nichilominus in vigilia nativitatis Beate Marie Vir
ginis novissime preterite ad dictum locum, cum Dei adiutorio, personaliter accedentes, priore nequaquam
invento, relictis tamen ibidem quibusdam ab ipso, eosdem monuimus ut nobis ianuas aperirent et ad vi
sitationem reciperent, quum, ut protestati fuimus coram multis, parati eramus, adiuvante domino
exercere, et nos procurarent. Qui, nobis pulsantibus et exclusis, hoc facere penitus recusarunt,
aditum denegantes. Hiis equidem factis, ad villam coacti fuimus declinare, et ibidem cum sump
tibus propriis pernoctare. Die vero sequente, in mane, ad prefatum prioratum accedentes personaliter
iterato, priore absente, ianuis clausis, ab hiis qui ex parte dicti prioris ibi erant, ianuas pe
tivimus aperiri, et recipi sicut prius, protestantes publice coram multis, quod parati eramus
visitationis debitum adimplere. Ipsos que demum monuimus quod de expensis a nobis et fa
milia nostra factis dicta die, ratione et nomine procurationis, satisfacerent. Cum itaque contemptum et in
iuriam huiuscemodi nobis et ecclesie Rothomagensi factos sicuti nec debemus, nolumus conniventibus ocu
lis pertransire, maxime cum prior eiusdem loci alias, presente abbate monasterii Sancti Michaelis,
cui dictus subesse noscitur prioratus nobis emendaverit quod nos ad visitationem alias admittere
recusavit, ac etiam de procuratione nostra satisfecerit, prout pluribus incognitum non existit, vobis
mandamus quatinus dictum priorem, per vos vel alium, moneatis ut ad nos infra instans
festum Beati Michaelis veniat, emendaturus predicta et satisfacturus nobis de expensis quas feci
mus apud Sanctum Germanum super E., dicta die ; quod nisi fecerit, monitus, competenter, ipsum quem
{323v} extunc in scriptis suspendimus, suspensum denuncietis et denunciari publice faciatis.
Et quid inde feceritis nobis per vestras patentes litteras rescribatis. Datum apud Pontem Un
vie, anno Domini m cc sexagesimo sexto, in octabis nativitatis Beate Marie Virginis.

XII. Kl. Octobris. Cum vellemus recedere de prioratu Sancti Fromundi, summo mane diluculo venit
ad nos frater Radulphus dictus Brasart, prior dicti loci Sancti Germani super E. nobis quasdam litteras si
gillis abbatis et conventus Sancti Michaelis sigillatas exhibuit, quarum tenor talis est. Reverendo in
Christo patri ac domino karissimo O., Dei gratia, archiepiscopo Rothomagensi, frater Nicholaus, divina miseratione,
humilis abbas Montis Sancti Michaelis in Periculo Maris, totusque eiusdem loci conventus salutem
et obedientiam cum omni reverencia et honore. Cum sicut intelleximus vestre reverende paterni
tati placeat a custode nostri manerii de Sancto Germano super E., procurationem ratione visitationis exi
gere et habere, paternitatem vestram humiliter exoramus, eidem paternitati humiliter supplicantes, ut
vos vestri gratia ab exactione predicta cessare velitis, cum nec vos nec antecessores vestri a tempore retroacto ratione
predicta aliquid in dicto manerio percepistis nec scimus quod vos aliquid inde hac de causa recipere debeatis, cum
bona et redditus dicti manerii ad communem sustentationem nostri conventus ab antiquo a donatoribus fuerint
deputati, prout per instrumenta et certas nostras potest fieri plena fides. Verum, quia nos, confisi de bonitate et con
sciencia vestra pura et sancta, de quibus laus usque ad orientales et per diversa mundi climata est diffusa, noluimus
nec debemus in aliquo vestrum benivolum animum perturbare, nec vos ad iram aliquatenus provocare. Volumus unanimiter et etiam
consentimus ut, per fidedignos et per tales quibus lux veritatis assistat, Deum habentes pre oculis, inquiratis utrum in
dicto manerio hanc procurationem habere debeatis. Sciat enim vestra reverenda paternitas, quod nos ratum et gratum
habemus et habebimus in futurum quicquid vos cum fratre Radulpho dicto Brasart, custode dicti manerii quem ad hoc
nostrum procuratorem constituimus super premissis, duxeritis ordinandum, et nos ordinationi vestre stare bona
fide promittimus, totum huiusmodi factum vestre bonitati et sancte consciencie relinquentes. Et hoc vobis et omnibus quorum
interest significavimus per presentes litteras sigillo nostro conventuali sigillatas. Diu et feliciter valent
vestra paternitas reverenda. Datum die sabbati post exaltationem sancte crucis anno Domini mo cco lxo  [sic] [sexto] , men
se septembris. Dictus vero Radulphus Brasart voluit et consensit spontaneus, quod nos vice sua et
nostra ordinaremus super premissis ut vellemus et videremus expedire, promittens bona fide procu
ratorio nomine et tanquam prior loci de cuius re agitur, quod ratum haberet et gratum et firmiter observaret
quicquid foret a nobis factum super hiis seu etiam ordinatum. Presentibus magistris Guillelmo de Fla
vacort, archidiacono Minoris Caleti in ecclesia Rothomagensi^[3]Travail
Encoder Eglise de Rouen ?, Johanne de Gemeticis, fratribus Gervasio de Neaffle
de ordine minorum, Roberto de Agy, Rogero de Sancto Quintino, monachis de Cerisiaco morantibus tunc in
prioratu Sancti Fromundi, Roberto de Silvanecto, et Johanne de Morgneval, clericis dicti patris. Et hiis factis,
inde recessimus summo mane, videlicet. XIII. Kl. Octobris, et fuimus ea die apud Dobram, in ma
nerio domini episcopi Baiocensis, cum expensis eiusdem.^oTrait..