[prologue]

{f. 105r, V}{659 c1} {1370C}Fratribus montem Beati Michaelis habitantibus, frater Robertus et fratres ceteri beatobeati^(a)apparat
beati Mab PL. Vigori in Monte-Chrismatum servientes.

Benedictus Deus Pater, et benedictus Deus^(b)apparat
om. PL. Dei Filius, sanctusque utriusque Spiritus, trinus in ejusdem majestatis substantia Deus, qui nihil odit eorum quae fecit^αsources
Sap 11, 25, quoniam vult omnes homines salvos fieri, et ad agnitionem veritatis venire^βsources
Tit 1, 1, qui nos etiam contemptores non contemnit, sed adversos convertit, conversos diligit, dilectosque ad vultus sui hilarissimam beatissimamque visionem in mirabilibus suae potestatis singularis provehit. Hic est Deus noster, solus timendus, solus amandus, qui non respicit personam hominishomines^(c)apparat
homines Mab PL. ^a'philologique
L'omission de personam, présent dans V, a conduit Mabillon (suivi par Migne) à corriger le génitif hominis devenu aberrant en un accusatif homines satisfaisant pour le sens et la syntaxe, sed perdit ea quae sunt, ut ea quae non sunt instruat, qui apud nos quoque ultimos servos suos timorem suum et amorem revelavit, percutiens superbos, et sanans humiles.

Rem vobis loquar dignam memoria, nostris temporibus inauditam, quae cum omnium aures magnitudine singularitatis suae valeat exturbare, vos tamen montanos fratres maxime percutit et sollicitat, quia de vobis est et vobis mittitur. Hugo vocatus frater quidam apud nos degens, nepos LonlensisLonensis^(d)apparat
Lonensis Mab PL. abbatis quem vos optime nostis, quia apud vos in scholisincolis^(e)apparat
incolis V. ^b'philologique
La leçon de V incolis est difficilement acceptable tant pour le sens que pour la syntaxe : la correction in scholis apportée par Mabillon (suivi par Migne) est très satisfaisante. nutritus est puer, iste quem loquor rem incurrit quae vobis necesse est ut nota fiat. In choro quadam die, tertia feria, dum fratres nostri missam matutinalem celebrarent, erat et ipse cum ceteris, ut nobis videbatur, sanus et hilaris, qui pauxillulum doloris in capite sentiens lectum adiit, ut se prosterneret et quiesceret. Ubi cum, nobis omnibus ignorantibus, jaceret, subito illa molestia arripitur quam medici epilepsiamepilensiam^(f)apparat
epilensiam V. vocabulo Graeco dicunt, vel sacrum morbum, eo quod sacras hominis partes, ut est caput et mentem, occupet. Nos vero vulgariter guttam caducam, ex eo quod cadere faciat, vocamus. Hac igitur arreptus est ; confestim mentem perdidit, oculos clausit, quos etiam manibus stringit, genua curvavit, calcitrans et volvens se in lecto. Ego vero cum fortuito casu in claustro tum^(g)apparat
om. Mab PL. sedens scriberem, cucurrit frater quidam exturbatus, et dicens Hugonem mori.

Ad hanc vocem cum ego tremefactus surgerem curreremque post eum, jam finita missa, fratres omnes currebant portantes crucem aquamque benedictam. Venientes igitur, sine mente jacentem invenimus, stringentem manibus oculos {f. 105v, V} et genibus calcitrantem. Expergefacti itaque septem psalmos poenitentiales incoepimus ; videns vero manus illius oculos ultra quam mihi^(h)apparat
om. Mab PL. expedire videretur opprimentes, attraxi eas a loco, dedique fratribus ut tenerent, reluctante illo plurimum, quamvis nihil sentiente. Paululum vero cum ibi super illum psallentes et signantes eumcum⁽ⁱ⁾apparat
cum Mab PL. cruce stetissemus, jussi ut in oratorium portaretur. Quem cum obœdientes fratres undique apprehensum vix portassent, jaciebatur enim inter manus nostras morbo, et dissolvebatur omnibus membris^*membris hab. Vpc in mg. (non hab. Vac) torsione mirabili et miserabili, ante beati Nicolai prostraverunt altare, se quoqueseque^(j)apparat
seque Mab PL. prosternentes et nimia contritione psallentes.

Ubi cum ego adessem et mirabiliter dolerem, adeo cruciabar lacrimis et suspiriis quatientibus ut nec loqui nec psallere valerem, haerens tantum solo et fletibus maestis. Dictis itaque psalmis septem et litania, postea dicebantur triginta, quos usus monachis est ante nocturnam synaxim celebrare, cum ille surrexit planctus miserabiles emittens nosque, qui eum circumdederamus, dolore nimio et intolerabili concutiens. Surrexi tunc e solo veniens ad illum, ubi in manibus fratrum jacuerat, jamque surrexerat tantum ut sederet. Aspicientem vero eum et vix me agnoscentem rogavi lacrimis infusus, ut nobis quomodo erga [se]erga^(k)apparat
erga V. ^c'philologique
La leçon de V est fautive. La correction erga <se> par addition de se proposée par Mabillon (suivi par Migne) est satisfaisante, d'autant qu'elle peut s'appuyer sur une occurrence plus bas dans le texte de l'expression erga se fieret. Cependant une simple correction de erga en ergo serait aussi possible, le renforcement de quomodo par ergo étant courant dans une interrogation pressante. esset ediceret; qui tandem nimis aegrote[…]^(l)apparat
om. Mab PL. ^d'philologique
l est surprenant que Mabillon (suivi par Migne) signale ici un mot illisible car le terme aegrote se lit sans difficulté dans V et submisse loquens ait se^*se hab. Vpc s.l. (non hab. Vac) miserabiliter tortum et confractum. Praecepi igitur ut in quodam, qui ibi aderat, lecto poneretur ut quiesceret. Quo sic facto, rogavi fratres ut more suo in capitulum irent, quia ego a fratre, omnino dolore me agitante, recedere non valebam ; sedi vero coram eo maerens et lacrimans loquensquelocutusque^(m)apparat
locutusque Mab PL. cum eo. Ait itaque mihi : « Facta est ad me⁽ⁿ⁾apparat
om. Mab PL. vox quaedam terribilis modo dicens: « Cur de monasterio tuo egressus es? » Cui sic increpanti me et terrenti, alia vox, me audiente, satis placida et suavis confestim respondit : « Quid ex hoc ad te? » CumqueDumque^(o)apparat
Dumque Mab PL. ego si aliquid vidisset quaesissem, tantum audisse nihilque se vidisse^*vidisse hab. Vpc in mg. (non hab. Vac) dixit.

Finito tandem capitulo, et vocatis quibusdam fratribus, jussi ut in domum infirmorum portaretur. Qui portatus jacuit, egoque secutus eum, quippe quem nullo modo res tam nova et tam tristis dimittere me sinebat, assiduus eram. Septies autem usque ad eamdem horam crastinam, nobis praesentibus et videntibus, eadem passio eum arripuit. Aliis vero diebus paene omni die semel aut bis idem^*idem hab. Vpc in mg. (non hab. Vac) passus est. Vocati igitur medici duo doctissimi, qui in civitate praesentes aderant, fecerunt ei quidquid potuerunt ; sed quem sua manu prostratum Deus sua solasola sua^(p)apparat
sola sua Mab PL. operatione sanandum providebat, humanae manus molitionibus erigendum non aptavit.

Dum haec agerentur, quadam die ego, qui paene assiduus aderam, domum in qua frater separatus, ut hujuscemodi rei competebat, habebatur, intrans, eum et ridentem, sedentem, jocantemque cum famulis, qui ejus servitio, me praecipiente, seduli assistebant, inveni. Tantae namque levitatis erat quantae vos scitis, ut dum mecum in claustro ante hanc aegritudinem viveret, nullis minis, nullis plagis, nullis blanditiisplandiciis^(q)apparat
plandiciis V. , nullis admonitionibus ad se rediret ut {f. 106r, V} se cognosceretcognoscere^(r)apparat
cognoscere V. . Indomabiliter enim levitati, jocis et lasciviae juvenili instans, scurrilitates ex toto sequens, contemnebat omnino nec aliquoalio^(s)apparat
alio Mab PL. modo frenabaturfrenebat^(t)apparat
frenebat Mab PL. . Sed quid loquor de humano annisu, cum tunc quoque^(u)apparat
om. Mab PL. divino judicio tortus, tam incertis tamquetam^(v)apparat
tam Mab PL. horribilibus tormentis quateretur et^(w)apparat
om. Mab PL. nec sic duritia ejus frangeretur ut vel aliquantulum minus lasciveret. ImmoImo^(x)apparat
Imo Mab PL. amplius et amplius moribus solvebatur : neque enim continua passione tenebatur ^*(tenebatur hab. Vpc in mg., non hab. Vac)t^*tenebatur transp. infra Mab PL^(y)apparat
ttenebatur transp. infra Mab PLom. Mab PL. , sed incertis spatiis accedebat passio, torquebattorquebatur ttenebatur^*per transpositionem (vide supra)^(z)apparat
torquebatur ttenebaturper transpositionem (vide supra) Mab PL. ^e'philologique
Mabillon (suivi par Migne) a inséré à cet endroit la correction marginale de V tenebatur . Un signe d'insertion après passione dans V signalait cependant l'endroit ciblé par la correction. et dimittebatdimittebatur^(aa)apparat
dimittebatur Mab PL. ^f'philologique
Le déplacement de tenebatur a entraîné Mabillon (suivi par Migne) à corriger sa source et passer à la voix passive torquebat et dimittebat.. Qui dimissus una hora aut dimidia, reparatisrepertis^(ab)apparat
repertis Mab PL. viribus, surgebat et pristina levitate pascebatur morboque tortus insania juventutis eo pejus quo voluptuosius torquebatur.

Intrans itaque, ut dicere coeperam, domum, cum mihi valde risus tam importunus displiceret, tacui, et sedi cum eo, parcens ei nihilque dicens, etiam non displicere quod agebat simulavi. Timebam enim ne forte verbis meis, si aliquid durius loquerer, turbatus passionem solitam incurreret. Unde et^(ac)apparat
om. Mab PL. ego saepe etiam dissimulans jocabar, congaudens omnino sanitati ejus et quieti. Cum igitur sederem cum eo, ait: « Nocte ista praeterita dormiens, visus sum mihi judicio divino praesentari. Ubi cum assisterem, conscientia torquente, accusabar, adductis coram me multis quae feceram, malis quae horrebam poenaliter, erubescens amplius quam nunc cogitatione comprehendam. » Hoc ego audiens et in eo nihil timoris nihilque aspiciens gravitatis, tacitus dolui et, inclinatis oculis, cogitabam quantae duritiae esset homo qui nec divino judicio exterritus terrebatur.

Transactis tandem in hac passionis euntis et redeuntis alternatione viginti et septem diebus, vicesimo octavo ego, qui eum absque intermissione in memoriam gerebam, post cenam fratrum locum ingrediens sedi juxta cortinam^*cortinam hab. Vpc in mg. (non hab. Vac), quae ante lectum fratris tensa pendebat. Cumque diu sederem et ille in lecto jaceret, mirabar quod non loqueretur ; aperiens vero cortinam aspexi et ecce jacebat supinus, clausis oculis, tamquam dormiens. Cumque aspiciens haesitarem, dubitans utrum somno an morbo teneretur, nullatenus enim, sicut pridem accedente passione solebat, movebatur, accessi propius et, caput ejus agitans clamansque eum nomine proprio, cum non respondisset nec oculos aperuisset, deprehendi passionem accessisse et exspectavi donec recederet. Quae cum recessisset, aperuit ille oculos et, extensis poplitibus, planctum flebilem emisit, dicens se nimis laborasse et lacessentibus membris fatigari, sicque ter eadem hora, me cum eo loquente, accedente passione, ivit et rediit.

Cumque ego valde dolerem tanta contritione videns fratrem et filium meum laborare, pro quo animam ponerem si possem, nec valerem succurrere, ingemiscens interno suspirio, dixit mihi : « Pater, Pater, quam pessimam noctem ducere me oportet hanc, quae imminet ! » Quem^(ad)apparat
om. Mab PL. cum rogassem ut diceret quid timeret, et qualiter hoc sciret, adjecit: « Vocem audivi terrentem me nimis ac dicentem : ‘’Roga priorem tuum Robertum et fratres tuos ceteros, ut orent pro te, quia nisi pietas divinadivina pietas^(ae)apparat
divina pietas Mab PL. subvenerit, pessimam noctem passurus es istam’’. Nunc ergo, PaterPatres^(af)apparat
Patres Mab PL. , succurrite et orate pro me, quia valde timeo attendens verba quae dicta sunt mihi. » Me itaque praecipiente, confestim vocati sunt fratres quatuor, quos ego nominibus designavi, allatoque cum cruce et candelabris {f. 106v, V} Christi Domini nostri sacrosancto corpore, me exhortante, praemissaque confessione, corporis sacri communionem sumpsit, factusque securior jacebat, nobis coram sedentibus et exspectantibus pariter omnibus aut gratiam aut judicium Dei, quiquia^(ag)apparat
quia Mab PL. omnia quaecumque vult potest.

Et ecce jam facta nocte et quiescentibus fratribus, exceptis iis qui mecum erant, accedente passione, abiit a nobis, sicut consueverat, claudens oculos, et jacens immotus. Cumque nos psalleremus, et ipse saepius iret et rediret, jussi excitari fratres qui dormiebant, ut venirent. Quibus illico introgressis, psallebamus omnes eadem intentione precantes ut fratri nostro, qui erat sicut nos, pietas divina subveniret. Tum subito ille, videntibus nobis omnibus, claudens more suo oculos abscessit sicque aliquantulum jacens rediit apertisque oculis me intuens, qui semper faciei ejus assistebam, dixit : « Dicite dominis istis ut vadant et requiescant, quia ego Dei gratia liber sum et absolutus ab hac passione, usque in diem tertium nihil passurus.» A quo cum quaesivissem qualiter hoc sciret, respondit: « Audivi vocem quae mihi diceret : "Dic servis Dei qui circa te sunt ut vadant et requiescant, quia usque in tertium diem nihil hujus morbi passurus es.’’ LaetusCertus^(ah)apparat
Certus Mab PL. igitur factus, jussi ut recederent qui venerant, et abierunt.

His itaque dictis et actis, factus est sanus frater, sic permanens tota illa die, nocte et die sequenti, usque in diei tertiaetertia^(ai)apparat
tertia V. ^g'philologique
La leçon de V est fautive et il faut retenir la correction tertiae, génitif accordé avec diei, proposée par Mabillon (suivi par Migne) nonam vel decimam horam. Mansit vero timidus valde, et frenata admodum pristina levitate, cum maerore gravi praestolabatur quid super eo fieri vellet Deus. Adii autem eum et accersivi verbis, rogans ut ad cor suum rediret et agnosceretagnosceres^(aj)apparat
agnosceres V. quid fuerit confitereturque omnia peccata sua, et illa maxime quibus tamquam tormentis conscientia eum in divino judicio, sicut in somnis visum est sibi, cruciaverat. Quod ille audiens et annuens, illico confitens exposuit mihi omnem vitam suam praeteritam, quantum recordari potuit, planctu quo valuit, assumensque consilium a me quod melius inveni.

Die tertia, quae minarum dies erat, me consulente et monente, mane in oratorium, cum et ego secum irem, perrexit, fratribusque primam psalmosque sequentes et missam matutinalem, quae etiam ex jussu nostro pro peccatis illius dicebatur^(ak)apparat
om. Mab PL. celebrantibus, ille extra chorum sedens, in meditationibus et lacrimis perseverabat. Nos vero finitis quae finienda erant, hora illa capitulum introgressi sedimus, et post alias sermocinationes^*sermonicationes Vpc, sermonationes Vac, quae necessariae videbantur, de illo mentionem introduxi omnibusque annuentibus vocatus est in capitulum. Hoc enim a me petierat, me tamen prius consulente et monente, sequebatur, quippe jam multum domitus, voluntatem meam ex toto in^*in hab. Vpcs..l. (non hab. Vac) quibuscumque poterat.

Ingressus igitur prosternitur toto corpore coram nobis, tantis lacrimis plenus, tanto luctu fractus ut me ex imo corde concuteret, tantoque dolore ut vix loqui ad verba illius valerem, mixto gaudio agitaret. Gaudebam enim vehementer, quod tam superbum, tam lascivum, tam pertinacem in omni adolescentiae vanitate, modo prostratum, tam humilem, tam modestum, tam conversum ad omnem paenitentiae gravitatem videbam. Surrexit igitur, me jubente, et in eodem luctu persistens, adeo ut vix loqueretur, quaesivit a nobis ut super eo et super peccatis suis, quae valde plurima se fecisse cognoscebat, et quibus, ultra quam putaverat, gravabatur, {f. 107r, V} praeciperemus quod placeret. RespondiErgo respondi^(al)apparat
Ergo respondi Mab PL. ego pro omnibus ut potui, neque enim ad perfectum cordis gemitus et lacrimaelacrimis^(am)apparat
lacrimis V. defluentes exprimere permittebant quod volebam. Suscepit itaque a fratre, cui praeceptum est, exutus^*exutus hab. Vpcin mg. (non hab. Vac) staminio, judicium virgarum cum tanta humilitate, sicut mihi postea privatim ab eodemeo^(an)apparat
eo Mab PL. dictum est, ut parum sibi videretur quod percutiebatur.

Praecepi igitur fratribus, qui per omnia oboedientes erant, ut illa die jejunantes aet^(ao)apparat
et Mab PL. pulmentorum coctorum perceptione penitus abstinerent : « Prandium vero vestrum, inquam, ex toto ego, ut solitum est fieri^(ap)apparat
om. Mab PL. , vobis parari faciam, quod pro vobis pauperes, in eadem domo refectoria una hora ante vos discumbentes, comedant, ut in omnibus quae possumus, et jejuniis et orationibus et elemosinis, fratri in necessitate tanta posito succurramus ». Quibus omnibus concessis petitisque orationibus a fratre, qui coram astabat flens ubertim et graviter suspirans, et promissispraemissis^(aq)apparat
praemissis Mab PL. a nobis qui sedebamus, vix fletus ut loqueremur interrumpentes, surreximus, euntes cum psalmorum septem decantatione in oratorium, ubi prostrati jacuimus, donec finiti sunt. Post quae omnia praecepi uni ex fratribus ut missam pro peccatis illius statim diceret, quam audiret ipseipsa^(ar)apparat
ipsa V. , et sacramenta corporis et sanguinis Christi perciperet. Factis igitur omnibus quae dicta sunt datisque pauperibus refectis per singulos singulis denariis, feci etiam coram fratre, propter quem haec omnia fiebant, comedente pauperem, qui inventus est, sedere, ut cum eo comederet. Volebam enim omnino ut non solum pro eo, sed etiam cum eo Christus in forma pauperis reficeretur, quem in necessitate tam proxime futura deprecabamur omnes fieri adjutorem. Dati sunt etiam huic duo denarii, quos ad hoc^*ad hoc hab. Vpc in mg. (non hab. Vac) ego fratri tradideram.

Cum itaque comedissemus omnes et hora quae timebatur proxima fieret, ego domum intrans fratrem sedentem inveni et timidum. Qui illico mihi dans manum et a me susceptus surrexit a loco in quo sedebat, vadens mecum et jaciens se in lectum. Ubi cum coram eo sederem, post paululum suspirans, ait: « Heu, Pater, quantum modo in capite doleo ! Modo mihi genua dolent, modo crura, nunc brachia, et ecce^*et ecce hab. Vpc in mg. (non hab. Vac) per totum corpus dolor ingeminatur et crescit ! ». Cumque haec dicens vehementer doleret, affuit quidam laicus, cui ut loquerer oportebat, et exivi, cum statim revocatus a puero, qui aegroto assistebat, ingrediensque domum inveni eum jacentem arreptumque molestia pristina. Non tamen calcitrabat aut volvebatur sicut prius, sed, clausis oculis tamquam dormiens, non movebatur. Cumque post aliquantulum temporis rediens aperiret oculos meque inspiceret assistentem, iterum eodem modo raptus est ; et cum saepius fieret et ille spumaret, videns ego laborem ejus tantum ingemui ex intimo et misi pro conventu fratrum ut adessent. Quibus praesentibus et psallentibus nobis coram omnibus aegrotum molestia sua arripuit.

Cumque adhuc ab eadem teneretur, clausisque oculis et pugnis, nihil eorum, quae a nobis^*a nobis hab. Vpc s.l. (non hab. Vac) gerebantur, sentiret, aperuit dextram manummanum dextram^(as)apparat
manum dextram Mab PL. subito, et erigens eam ad caput, signavit seipsum ter, nobis videntibus et mirantibus. Psallebamus igitur quantum poteramus, exspectantes ut rediret ad sensus et sciremus ab eo quare hoc fecisset. Et ecce rediit, planctu se concutiens et dicens: « Deus, Deus, quantum constringor. » Cui cum ego, psallentibus ceteris, dicerem ut quid erga se fieret aperiret, respondit: « Malae male bestiae me impetunt. » A quo cum quaererem utrum nunc {f. 107v, V} praesentes sunt an recesserunt, ait: « Recesserunt. » Praecepi ilico fratribus omnibus ut euntes agerent orationes et laudes vespertinas. Quibus egressis, remanens ego solus cum fratre jacente sciscitabar diligenter ut audirem ab eo de signo crucis quod ter fecerat, et de^(at)apparat
om. Mab PL. bestiis quas dixerat veritatem. De quo cum sollicitum me vidisset, ait : « Visus est mihi modo ostiolum istud intrare homo nigerrimus et horridus plusquam dicere valeam, oculos habens igneos et ab ore ignem jaciens et super me efflans trahensque duos canes horridos manu, sicut erat et ipse. Quos cum in me animaret et cogeret egoque illos me impetentes valde expavescerem, unum eorum, qui anteibat, pugno percussi et effugavi ; cumque accessisset alter, nec^*nec Vpc ne Vac tam proximus quam et^(au)apparat
om. Mab PL. alius fuerat fieret, percussi et eum pugno et post primum expuli. Ab iis liberatus effugatis ivi ad hominem, qui loco haeserat , et similiter pugno percutiens, post canes ejeci sicque, Domino miserante, tribus ictibus liber factus sum ab his tribus hostibus. » Intellexi igitur quod tres ictus isti fuerunt tria signa crucis quae videram, nobis psallentibus, fieri.

Interea, revocato uno ex fratribus qui abierant, censumpensum^(av)apparat
pensum Mab PL. ^h'philologique
La correction pensum adoptée par Mabillon est peut-être à retenir. orationum vespertinarum et laudum cum aegroto, qui et ipse nobiscum psallebat, persolvimus. Postea etiam alium^*(alium hab. Vpc in mg., non hab. Vac) aliud^(aw)apparat
aliud PL. vocari praecepi, ut tres essemus cum fratre jacente. Alii vero omnes, finitis officiis diurnalibus, ex praecepto nostro temperius quam consuevissent dormitum ierunt. Reputabam enim tractans in corde ut, si, maxima imminente necessitate aut mortis aut alicujus exitii exicii, quid enim futurum esset incerti eramus, oportebat omnes affuturos esse, bonum erat si, aliquantulumaliquantum^(ax)apparat
aliquantum Mab PL. somno refecti, firmiusfuerint^(ay)apparat
fuerint Mab PL. et magis sobrie facerent quidquid agendum esset. Fuimus itaque tres cum illo qui patiebatur quartocum illo quarto qui patiebatur^(az)apparat
cum illo quarto qui patiebatur Mab PL. , loquentes cum eo et consolantes eum, quantum posse dabatur nobis^*fuimus itaque res - dabatur nobis hab. V in mg. inf.. Tantae vero debilitatis vel lassitudinis in corpore erat ut cum in lecto quo jacebat, quoquo modo, ut vel parum tam maxima molestia saltem mutandi situm levigaretur, componere se vellet, nullo modo valeret. Nos vero, qui aderamus, cum ad appetitum, quem fieri in eo videbamus, vellemus eum componere, vix eum etiam cum labore movebamus. Ad naturae necessaria cum ire vellet, nec surgere nec a loco se moveremovere se^(ba)apparat
movere se Mab PL. valens, duobus fratribus, tensis brachiis, erigendum portandumque se praebuit. Qui eum cum labore, sine illius aliquo motu auxiliabili, excepto quod pedes per terram magis trahebat quam regebat, portantes et reportantes in lecto coram me posuerunt quomodo potuerunt. Et cum tantae aegritudinis pondere premeretur, dicebat tamen videri sibi quod nihil in corpore pateretur prae timore quo animus ejus cruciabatur. Cumque ego quaererem quid timeret: « Timeo, inquit, me in illorum, quos vidi, manus aut in nequiores reversurum. »

Loquebamur autem sic invicem et ecce, jam nocte imminente, raptus est iterum et spumabat erigensque sicut prius manum signavit se totum. Cumque nos psalleremus et ille rediret, quaesivimus utrumne vidisset aliquid. « Vidi, inquit, intrantes domum hanc homines tres qui lanceas tres gestabant igneas fetentes tamquam essent sulphureae. Quibus cum me vellent transfigere, signo crucis quod {f. 108r, V} a me teneri videbatur (nos quippe in manu illius crucem tenebamus), me defendebam et illos fugabam. » Jacuit itaque dolens et plangens se vehementer : jam tamen, consolatione accepta, dicebat se sperare optime evasurum.

Cumque ego, ipso audiente, ob illius consolationem confirmandam aliqua fratribus qui aderant de Scripturis et de fide Trinitatis dicerem et multa jam noctis pars transisset, subito cum ille diligenter audiret, clausit oculos et sensu abiit a nobis. Cumque in eodem excessu positus, jam enim excessum, non molestiam aut passionem nominare habeo, manus jungens ad caelum erigeret tamquam orans nosque psalmum fidei diceremus Quicumquevultvult salvus^(bb)apparat
vult salvusom. Mab PL. , repetitumque mediaremus, ille aperiens oculos, erectasque tenens manus, sicut eas junxerat, locutus est, dicens : « Gloria tibi, Deus ! ». Cumque nos psalmi finem accelerassemus et ille saepius , « Gloria tibi, Deus ! », repetisset, omnino unde tam laeta tamque amabilis vox illi data esset, quae toties reiterabatur, scire appetentes, sciscitati sumus. At ille aliquantulum severe me intuens, ait: « Vocentur mihi omnes monachi de monte Sancti Michaelis, qui in monasterio isto commorantur : missus sum enim nuntius ad eos^(bc)apparat
om. Mab PL. . »

Cumque hoc mihi satis displiceret, timens hoc aliquod esse illusorium phantasma, verensque fratres, qui ad nocturnas surrecturi erant orationes, excitando fatigare, multis verbis ne hoc fieret renitebar. At ille mihi prorsus restitit dicens ex toto sic fieri expedire. Nolui tandem amplius resistere, metuens ex altero ne, si hoc praeceptum divinum esset, fratrem Deo inobœdientemDeo inobœdientem fratrem^(bd)apparat
Deo inobœdientem fratrem Mab PL. facerem, unde ego et ipse pariter rei existeremus. Quaesivimus de se ipso quid sibi futurum videretur et ille se adhuc nescire respondit. Vocati itaque quos voluit, citissime affuerunt. Quibus praesentibus, me rogante ut loqueretur, ait: « A Deo et a sancto Michaele et a sancto Vigore, optimo patrono, vobis omnibus dico ut numquam in montem Sancti Michaelis redeatis aut intretis gratia ibi remanendi quandiu iste, qui nunc ibi abbas est, vixerit. Quod si ieritis et manseritis, fine malo et morte pessima consumemini. » Cumque illi ad verba se inclinassent, flentes prae gaudio, adjecit ille et ait : « Signa vobis verborum istorum, quod vera sint, dicturus sum, sed nondum ea audita, audienda praestolor. »

Quibus dictis, ego fratribus illis montanis (erant autem quinque) « Eia, domini mei, audistis quae a Deo praecepta sunt vobis : recedite nunc ut iterum in stratis vestris quiescatis. » Neque enim cum omnia alia optime attendissem, de signis quae dicenda erant aliquid perceperam ; sed hoc ipse, idem testantibus omnibus pariter^(be)apparat
om. Mab PL. qui affuerant, se sicut dixisse mihi postea manifestavit. Praecepto igitur meo fratres velocius oboedientes jam surgebant, cum ecce^(bf)apparat
om. Mab PL. ille qui jacebat coram nobis raptus est. Detinui itaque hoc videns fratres qui jam surrexerant, ut simul psalleremus eventum rei exspectantes. Diximus ergo totum psalmum Quicumque vult, et adjecimus Gloria Patri. Quo finito rediit ille et sedit in lecto dixitque: « Benedictus Deus, Benedictus Deus ! » jungens manus {f. 108v, V} et adorans, oculisque alacribus nos aspiciens : « En signa vobis, ait,^*(ait Vpc ut Vac)ait, ut^(bg)apparat
ait, ut Mab PL. ^i'philologique
Vpc a corrigé ut en ait inscrit au-dessus de la ligne. Mabillon (suivi par Migne) a compris la correction comme une addition. dicam, si audire placuerit. »

Quod cum omnino placere respondissemus omnes, nos verbis et illi nutu qui completorium dixerant, sic locutus est : « Si umquam amplius in omni vita mea et vestra me hujus infirmitatis propter quam hic jaceo, signum aliquod aut molestiam patientem videritis, sciatis nequaquam verum fuisse quod a me dictum est. Et ecce nunc integre sanus factus sum et firmus, potens surgere et ire et agere quidquid sano homini agendum est. » Cumque stupefacti gaudio et evidentia rei (videbamus enim in ejus facie nescio quod divinum signum sanitatis) miraremur, innuenteineunte^(bh)apparat
ineunte Mab PL. mihi quodam ex fratribus diximus voce sobria et submisse Te Deum laudamus. Et illi quidem fratres, quibus propter completorium loquendi licentia non erat, ad strata sua, me jubente, abierunt. Ille vero statim nobis coram positis et cum eo surgentibus qui non abieramus surrexit, mihi data manu, sanus et hilaris et robustus sicut nos. Stabat igitur gaudens, et nos mirabamurmirabatur^(bi)apparat
mirabatur PL. et congaudebamus. Videbamus quippe hominem modo in lecto jacentem, diuturna et molesta passione collisum contritumque, et paene omnibus membris dissolutum, ut nec etiam moveri ad sedendum valeret essetque ei ipsa lecti mollities tormentum ingens, nunc vero ipsa eadem hora robuste surrexisse, stare nobiscum sanum et gaudentem. Benediximus itaque Deum, qui percutit et sanat, mortificat et vivificat, deducit ad inferos et reducit^γsources
Deut. 32, 39 ; Job 5, 18 ; 1 Sam. 2, 6 ; Tob. 13, 2. Est ergo hodie in claustro, nobiscum benedicens Deum, qui eum vere, ut pater diligens filium, percussit et sanavit. Sanus namque corpore meliorem et de fide ampliorem suscepit in anima sanitatem. Correptus enim et correctus mores omnino mutavit, Deo omnipotenti subdidit, ipsa sua vita dans testimonium, quod vere manum Omnipotentis senserit, cui est honor et gloria et potestas in saecula saeculorum. Amen.