Apparat critique

  • Version par défaut
Pour citer cette page : Laboratoire de textes Norécrit, Registre des visites pastorales de l’archevêque Eudes Rigaud - 1260« Anno domini mo cco lmo sexto factum fuit transcripti istud die martis ante festu[...] », état d’établissement du texte annoté par Lise Levieux, sous la responsabilité de Elisabeth Lalou, consulté le . [En ligne : ]

Anno domini mo cco lmo sexto factum fuit transcripti istud die martis ante festum Sanctis Nicholai hyemalis qua die visitavimus monasterium Sancti Audoeni Rubrique dans la marge du haut. .

{377v} Alexander, episcopus, servus servorum Dei, dilecto filio magistro Johanni de Putot, clerico, nuncio et procuratori dilectorum filiorum
abbatis et conventus monasterii Sancti Audoeni Rothomagensis, ordinis Sancti Benedicti salutem et apostolicam benedictionem. Cum pro negociis et utilitatibus
dilectorum filiorum abbatis et conventus monasterii Sancti Audoeni Rothomagensis, ordinis Sancti Benedicti, apud sedem apostolicam expediendis,
multa te subire oporteteat onera expensarum ; ne pro ipsarum deffectu eadem inexpedita remanere contingat. Nos, tuis su
pplicacionibus inclinati, contrahendi mutuum propter hoc usque ad summam septingentarum marcharum sterlingorum nomine
dictorum abbatis et conventus ac monasterii ac ipsos abbatem et conventum, et successores eorum ac eiusdem monasterii
bona creditoribus obliganda et renunciandi constitutioni de duabus dietis edita in concilio generali, ac beneficio resti
tutionis in integrum et omnibus litteris et indulgentiis apostolicis impetratis et impetrandis. Nec non et convencioni iu
dicum si ipsorum creditorum nomine apostolicas litteras super hoc cuiuscumque tenoris in posterum impetrari contigerit plenam
tibi auctoritate presencium concedimus facultatem ; ita tamen quod ipsi abbas et conventus et eorum successores, creditoribus ipsis huius
modi pecuniam solvere, necnon ad dampna, et expensas ac interesse, si in termino et loco a te statuendis pecuniam eandem
non solverint, teneantur, et dictis creditoribus, pretextu alicuius constitucionis canonice vel civile aut cuiuscunque pri
vilegii vel indulgencie de quibus in nostris litteris plenam et expressam oporteat fieri mentionem, et per que
ipsi abbas et conventus et successores eorum, amplius in aliquo valeant se tueri, dictam pecuniam in uti
litatem ipsorum abbatis et conventus et monasterii versam esse probandi necessitas non incumbat. Datum Anagnie iii kl Novembris pontificatus nostri anno primo.

Hec est inquisitio facta per decanum Sancti Romani de mandato reverendi patris O. Dei gratia, Rothomagensis archiepiscopi, super iure patronatus
ecclesie de Guenevilla. Albertus de Joirevilla, quinquagenarius ut apparet juratus et requisitus super dicto iure patro
natus, dicit quod vidit Thomam de Montepinchon possidentem dictam ecclesiam de dono et patronatu domini archiepiscopi Rothomagensis ; requisitus
utrum viderit aliquem contentionem super dicto iure patronatus dicte ecclesie tempore dicti Thome, dicit quod sic, quia scivit, ille qui loquitur quod
Thomas verberatus fuit a familia Roberti de Becco militis, qui dicebat se esse patronum dicte ecclesie, adiungens, ille qui
loquitur, quod propter illam verberationem, dimisit ille Thomas dictam ecclesiam Theobaldo persone eiusdem ecclesie, que nuper decessit,
contra quamdam ecclesiam quam habebat in episcopatu Sagiensi ; qui Thomas ad dies suos dictam ecclesiam de Guenevilla per longum tempus
possedit. Requisitus de cuius patronatu dicit quod de patronatu domini archiepiscopi. Requisitus de nomine dicti archiepiscopi, dicit quod nescit.

Hugo dictus Maze secundum testis, sexagenarius ut apparet iuratus et requisitus super dicto iure patronatus, dicit quod vidit quemdam sacerdo
tem qui Gloriosus cognomine vocabatur ; tamen nomen illius non novit qui sacerdos dictam ecclesiam et bona dicte ecclesie
pacifice possidebat. Requisitus ad cuius patronatum, dicit quod audivit semper quod ad patronatum domini archiepiscopi Rothomagensis qui tunc e
rat, sed nescit nominare. Item requisitus que persona successit dicto Glorioso in dicta ecclesia, dicit quod magister Durandus de Liveia.
Requisitus ad cuius patronatum institutus fuit in dicta ecclesia, dicit quod ad patronatum domini archiepiscopi Rothomagensis. Requisitus quomodo scit hoc
dicit quod nescit, nisi per hoc quod vidit quod semper erat contentio inter Robertum de Becco, militem, et dictum Durandum,
et credit quod contentio illa vertebatur inter ipsos pro patronatu ecclesie antedicte, ea videlicet ratione quod ad patronatum
archiepiscopi institutus fuerat in ecclesia supradicta. Item, requisites que persona successerit eidem Durando in dicta ecclesia dicit quod
magister Thomas de Monte Pinchon. Requisitus ad cuius patronatum dicit quod nescit, nisi de auditu, tamen credit quod ad pa
tronatum archiepiscopi Rothomagensis. Requisitus quomodo scit hoc, dicit quia scivit quod verberatus fuit a familia Roberti de Becco, militis,
ex eo videlicet quod receperat dictam ecclesiam ad patronatum domini archiepiscopi Rothomagensis contra voluntatem dicti militis. Item requisitus
qui successit dicto Thome in dicta ecclesia, dicit quod Theobaldus qui nuper deccessit, per excambiationem ut in primo
teste dicitur.

{378r} Herfriendus de Kemino, quinquagenarius ut apparet, iuratus et requisitus super dicto negotio, dicit quod vidit Durandum possidentem
dictam ecclesiam et percipientem bona a dicte ecclesie. Requisitus ad cuius patronatum, archiepiscopi Rothomagensis, ut credit. Requisitus utrum aliqua conten
tio fuerit super iure patronatus dicte ecclesie tempore dicti Durandi, dicit quod sic. Requisitus qui movebat contentionem ; dicit quod
Robertus de Becco, miles, et familia sua. Requisitus quomodo hoc scit dicit quod nullus sacerdos audebat ministrare ibidem di
vina propter vim militis antedicti, immo parrochiani dicte ecclesie ibant ad circonstantes parrochias ut ibi acciperent
ecclesiastica sacramenta. Requisitus quia successit eidem Durando in dicla ecclesia dicit quod Thomas de Monte Pinchon. Requisitus ad cuius
patronatum, dicit quod ad patronatum archiepiscopi Rothomagensis. Requisitus utrum contentio facta in tempore dicti Thome super iure patronatus
dicte ecclesie, dicit quod sic, quia dictus miles semper volebat colligere per vim suam universa bona ecclesie supradicte, pro eo quod
dicebat dictum Thomam esse receptum et institutum ad patronatum archiepiscopi in suum preiudicium et gravamen, ad
iungens, ille qui loquitur, quod Thomas et Rogerus de Becco filii dicti R., militis, fuerunt in prisione domini archiepiscopi propter invasiones
et iniurias quas ipsi intulerant dicto Thome, persone dicte ecclesie et bonis dicte ecclesie, adiungens, ille qui loquitur, quod audi
vit dici quod dictus Thomas et dictus R. de Becco, fratres, iuraverunt Rothomagi quod de cetero aliquod ius hereditagii in
dicto patronatu per se vel per alios nullatenus reclamarent. De excambiatione, idem dicit quod predicti testes, et credit
firmiter quod dictus archiepiscopus sit verus patronos ecclesie supradicte.

Guillelmus Hoel, sexagenarius ut apparet, quartus testis, iuratus et requisitus super dicto negotio, de omnibus et singulis articulis idem dicit
per omnia quod tertius testis.

Philippus Hamelin quinquagenarius ut apparet, quintus testis, iuratus et requisitus super dicto negotio, de omnibus et singulis articulis
dicit per omnia dicit quod non vidit in dicta ecclesia nisi Thomam et Theobaldum, qui nuper decessit, ad presentatio
nem domini archiepiscopi institutos, ut credit : de contentionibus et prisione dictorum Thome et Rogeri, fratrum dicit idem quod
Herfredus. De abiuratione, nichil scit.
Arnulfus Pie de Bof, sexagenarius ut apparet sextus testis, iuratus et requisitus super dicto negotio, super omnibus et sin
gulis articulis dicit quod vidit predictos Durandum et Thomam et Theobaldum institutos fuisse in dicta ecclesia
ad patronatum domini archiepiscopi ut credit, adiungens quod post resignationem dicte ecclesie factam in manu dicti
archiepiscopi a dicte Thoma, tradita fuit dicta ecclesia dicto Theobaldo ad firmam in deportatione pro quinqua
ginta libris turonensibus de ceteris articulis dicit idem per omnia quod tertius testis et credit per sacramentum suum quod
dominus archiepiscopus sit verus patronus ecclesie antedicte.

Robertus Fossel, quinquagenarius ut apparet, septimus testis, iuratus et requisitus super dicto negotio, dicit quod dicti credit quod dictus
archiepiscopus ac patronus ecclesie memorate, pro eo videlicet quod ipse audivit et intellexit a fidedignis quod
Durandus de Liveia habuit dictam ecclesiam de patronatu domini archiepiscopi tamen nunquam vidit dictum Durandum
dictam ecclesiam possidentem, quia non audebat facere residentiam in eadem propter vim et contentionem Ro
berti de Becco, militis. Requisitus quis successit eidem persone post eius decessum, dicit quod magister Thomas de Monpin
chon. Requisitus ad cuius patronatum, dicit quod ad patronum domini archiepiscopi, ut audivit dici, quia non interfuit.
Requisitus utrum contentios fuisset tunc temporis in dicta ecclesia, dicit quod sic. Requisitus qui successit eidem, dicit quod magister
Theobaldus qui nuper decessit qui centenario dicto Thoma cambiavit. Requisitus ad cuius patronatum fuerit institutus, dicit
quod ad patronatum domini archiepiscopi. Requisitus utrum contentio fuisset in tempore suo super dicta ecclesia, dicit quod non.

Petrus de Rogervilla, octavus testis, sexagenarius ut apparet, iuratus et requisitus super dicto negotio, de omnibus et singulis
articulis dicit idem per omnia quod Robertus Fossel.

{378v} Hugo dictus Junius iuratus et requisitus super dicto negotio, dicit quod vidit duas personas tantummodo in dicta ecclesia ad patronatum domini ar
chiepiscopi institutos, videlicet Thomam et Theobaldum de contentionibus, dicit idem quod premissi testes.

Philippus de Jorevilla, decimus testis, iuratus et requisitus super dicto negotio, super omnibus et singulis articulis dicit idem per omnia quod Ro
bertus Fossel, septimus testis, adiungens tamen quod bene sciebat quod dicta ecclesia erat in feodo heredum de Becco, sed
nesciebat quomodo patronatus eiusdem devenerat in manu domini archiepiscopi.

Johannes, presbyter de Crasmesnil, dicit quod vidit dictos Durandum, Thomam et Theobaldum, receptos et institutos
in ecclesia predicta ad patronatum domini archiepiscopi, vidit tamen contentiones, et ex presumptione credit quod dominus
archiepiscopus sit patronus eiusdem.

Galterus, presbyter de Rogervilla, iuratus et requisitus super dicto negotio, dicit idem quod Johannes, presbyter de Crasmesnil, de omnibus et
singulis articulis.***

Venerabilibus in Christo patribus archiepiscopo Rothomagensi et eius suffraganeis, Albertus, domini pape notarius, apostolice sedis lega
tus, salutem in Domino. Cum vos nuper et alios prelatos, abbates et capitula ecclesiarum regni Francie pro subsidio
Domino illustri regi Francie faciendo, certa die Parisius vocassemus, vobis, pater archiepiscope, et aliquibus
ex vobis per procuratores, reliquis vero personaliter, et ipsius regis consiliariis propter hoc ibidem comparentibus coram
nobis, tandem, post tractatus habitos super hiis diligentes, convenistis super exhibenda subventione dicto
regi cum eisdem consiliariis, sub hac forma : In primis, tractatum est quod si quid promissum est ab ali
quibus, quod quitum est illud per promissionem subsequentem. Ecclesie valentes quindecim libras turonenses tantum vel minus,
et prebende, vicarie, cappellanie, et consimilia beneficia ecclesiastica valentia tantum decem libras turonenses vel
minus, nichil solvent ; si vero aliqua persona habeat plura beneficia dictis valoris, ipse tenebitur solvere
de omnibus redditibus. Nos autem qui presentes sumus obligamus nos et subditos nostros nobis adheren
tes, de consensu procuratorum capitulorum cathedralium et abbatem et priorum et aliorum capitulorum, ex
mera gracia non coacti set spontanei, dabimus nos et subditi nostri domino regi duodecimam
reddituum nostrorum ecclesiasticorum unius anni tantum, ad duos terminos, videlicet, ad purificationem Beate Marie
medietatem simpliciter et absolute, aliam vero medietatem in octabas ascensionis Domini subse
quentis ; hac condicione apposita, quod si dominus rex interim venerit, vel fuerit inveniendo et de hoc constet,
si vero non venerit vel non fuerit inveniendo, in nullo tenebimur de alia medietate ; et ita facta est promissio
quod nulla coactio interveniat brachii secularis, set feretur sentencia in generali et speciali si necesse fuerit
in non solventes iuxta modum predictum, et hoc fiet per diocesianos loci, et si dubium fuerit de valore red
dituum, bone fidei episcopi loci committetur. Si de hoc questio reservatur, littere papales reddentur consilio domini
regis et totum consilium nobis promittet quod contra servantes istam promissionem illis litteris non utentur et quod bona fide inducent
dominum regem ad hoc quod contentus sit dicta summa cum condicionibus prenotatis. De hoc autem observando habebitur littera primo
geniti filii domini regis et domini Ebroicensis et domini Philippi de Nemosio. Datum anno domini mo cco lo
quarto, die martis post festum Beati Barnabe apostoli. Volentes igitur ut huiusmodi ordinacio multa maturitate ac studiose
sollicitudinis providencia habita effectum sorciatur debitum et fine sperato et utili concludatur, vobis qua fungimur
auctoritate mandamus quatinus vos et omnes illi vestrarum civitatum et diocesium qui ordinacioni huiusmodi consensistis, dicto regi de vestro
consensu et de predicto subsidio sibi solvendo terminis prenotatis, vestras patentes litteras concedatis, ac singuli vestrum
quoslibet vestros subditos qui ordinacioni consenserunt eidem, ad satisfaciendum dicto regi sub forma premissa, submissa
dilacione ac difficultate qualibet compellatis illos vero qui non consenserunt ordinacioni prescripte, vel ad convocacionem nostram
forsitan non venerunt, quod eidem ordinacioni consenciant, moneatis diligencius et sollicitius inducatis, eorum que nomina qui
noluerint consentire nobis per vestras patentes litteras, cuiuslibet dilacionis cessante dispendio, intimetis, ut contra eos proce
damus sicut viderimus expedire. Datum Parisius, II idus septembris, pontificatus domini Innocentii pape iiii anno duodecimo.

{379r} Frater Odo permissione divina Rothomagensis ecclesie minister indignus, et R. eiusdem miseratione, Parisiensis ecclesie
minister indignus executores a dicte pape a sede apostolica deputati, venerabili patri, Dei gracia Masticonensis episcopo, salutem eternam in Domino Ihesu Christo. Noveritis nos mandatum domini pape recepisse sub hac forma :
Alexander, etc. huius igitur auctoritate manditi vobis in virtute obediencie districte precipiendo manda
mus, quatinus predicti libelli reprobationem, condempnationem, preceptum et prohibitionem ac omnia in litteris apostolicis
contenta, iuxta eorum tenorem, in civitate Masticonensi, absque more dispendio sollempniter publicetis
contradictores per censuram ecclesiasticam, appellatione postposita, compescendo ; et quid inde feceritis nobis per
vestras patentes litteras, quam cicius poteritis plenarie rescribatis. Hec autem nos duo scripsimus, nul
lo archiepiscopo in ecclesia Turonensi presidente. Actum et datum Parisius, die dominica infra octabas Domini barré. . nativitatis
[illisible] anno domini, anno domini mo cco lmo sexto.***

Ludovicus, Dei gratia, Francorum rex, dilectis suis collectoribus duodecime in civitate et diocesi Rothomagensi constitutis, salutem et dilectionem. Si clerici quibus collata fuerunt beneficia, tempore quo collata
nobis fuit duodecima, nundum perceperant aliquid in dictis beneficiis, nichil ab eisdem racio
ne dictorum beneficiorum exigatis, set ab illis qui dicta beneficia tenebant pro tempore supradicto. Actum
apud Lionz, anno domini mo cco lo sexto, mense marcio.***

Ludovicus, Dei gratia, Francorum rex, dilecto et fideli suo O. archiepiscopo Rothomagensi salutem et dilectionem. Datum est
nobis intelligi quod plures ecclesiastice persone de vestra dyocesi, seculares et religiose, ob defectum solutionis decime et duode
cime, excommunicacionis vinculo sunt astricti quorum aliqui tanta paupertate et inopia sunt oppressi, quod nulla
tenus possunt solvere dictam decimam vel duodecimam ut tenentur, et, quod valde periculosum est aliqui sic
ligati divina celebrare cum animarum suarum dispendio non formidant. Unde vos requirimus et roga
mus, quatinus de huiusmodi pauperum inopia veritatem per vos seu per alium aut per alios cum diligentia addisca
tis, et illos de quibus vobis visum fuerit quod propter eorum inopiam merito debeant a solutione huiusmodi relevari,
ea in quibus nobis tenentur pro eadem decima vel duodecima ex parte nostra remittatis et quietetis eisdem,
monentes eos, ut pro nobis orationes faciant ad dominum speciales. Nomina etiam eorumdem in scriptis sub signo vestro
mittatis collectoribus nostris Rothomagensibus, quibus mandamus ut eisdem ad mandatum vestrum beneficium absolutionis sine
difficultate impendant ; alios autem qui habent in bonis unde competenter possint solvere ea in quibus nobis
tenentur pro decima et duodecima supradictis moneatis diligenter si placet, in instanti synodo vestro Rothomagensi,
ut de predictis infra certum terminum a nobis prefigendum eisdem satisfaciant ut tenentur, et quod super hoc tantum fa
ciant, quod nos manum ad hoc non debeamus apponere fortiorem. Actum apud Garnesy, die veneris ante festum
Beati Dyonisii, anno Domini mo cco lxo primo.

Ludovicus, Dei gratia, Francorum rex, dilectis suis collectoribus decime et duodecime in civitate et dyocesi Rothomagensi, salutem et dilectionem. Cum nos
dilecto et fideli nostro O. archiepiscopo Rothomagensi, per nostras litteras duxerimus committendum, ut personas ecclesiasticas seculares
et religiosas, ad solutionem nobis decime vel duodecime obligatas, que paupertate vel inopia sunt oppresse, a solutione et obligatione
huiusmodi liberet et absolvat prout sibi visum fuerit faciendum, vobis mandamus quatinus illos quos dictus archiepiscopus a predicto
onere liberandos duxerit et quitandos a suspensionis et excommunicacionis sentenciis, si quas in ipsos propter solucionis
defectum tulistis, sine difficultate qualibet absolvatis, super irregularitate, si quam occasione huiusmodi contraxe
rint, cum eisdem auctoritate qua fungimini dispensatites quociens ex parte ipsius archiepiscopi super hoc fueri
tis requisiti. Actum apud Gonnessam, anno domini mo cco lxo primo, mense octobris.

{379v} Anno domini mo cco lo sexto, die dominica post festum Beati Mathei apostoli, computavit
abbas Gemeticensis de hiis que solverat ratione pensionis quam Albertus quondam de Roqueta habuit
et percepit in monasterio Gemeticense, presentibus, abbate Sancti Georgii, magistrus Symone, archidiacono Rothomagensi, et Johanne de Noantello, ad hoc a domino, archiepiscopo deputatis,
et fuit summa eorum que solvit dictus abbas Gemeticensis pro dicta pensione, centum
et quinquaginta marche stellingorum, que valent quadringentas libras et viginti
septem libras et decem solidos turonenses, estimando quamlibet marcham quinquaginta septem
solidos turonenses. Summa vero eorum que recepit idem abbas auctoritate apostolica, in recompensatione
dicte pensionis, centum et sexaginta quinque libre turonenses, videlicet de ecclesia de Gui
seignies, centum et viginti libre, computato augusto novissime preterito. Item, de ecclesia de Thorouvilla, quadraginta quinque libre, computato augusto novissime preterito.
Fuit aliquid computatum de expensis quas dictus abbas dicebat se fecisse in muni
tione domorum presbyterii de Thorouville. Actum apud Deivillam, anno et die predictis.***

Omnibus Christi fidelibus presentes litteras inspecturis Th. Dei gratia, Rothomagensis archiepiscopus, salutem in Domino.
Noverit universitas vestra quod cum inter nos, ex una parte et Girardum, abbatem, et conventum Flaviacensem super
procuratione nostra, quam in prioratu suo de Seranz ratione visitationis petebamus quia ipsam nobis
denegabant contentio haberetur. Tandem inter nos compositum est amicabiliter in hunc modum, quod cum
nos in anno predictam domum voluerimus visitare, prior domus nomine procurationis, vasa domus, et uten
silia communia et farraginem ad usus equorum nostrorum et familie nostre, que in villa poterunt reperiri,
et stramina ad opus nostrum et familie nostre, et ligna et carbones ad commune opus, et sexaginta
solidos et decem solidos parisienses ad alia necessaria comparanda a servientibus nostris nobis, ea die qua visitabimus,
tenebitur ministrare, et de supradictis providere, et nos contenti esse debemus eis que superius expri
muntur. In cuius rei perpetuum testimonium presentes litteras predictis abbati et conventui Flaviacensibus tradi
dimus sigillo nostro et sigillo capituli nostri Rothomagensis sigillatas. Datum anno domini mo cco xxo septimo
die veneris post nativitatem Beati Johannis Baptiste.

Apparat :

a.  Rubrique dans la marge du haut.  | b.  Domini barré.  |